ADD, ADHD
Waarom is het voor sommige kinderen lastig om dingen te plannen, huiswerk te maken. Om geduld te hebben, hun emoties te beheersen, prioriteiten te stellen, taken te starten en af te maken. Voor kinderen met ADHD is vaak geen kwestie van niet willen, maar van niet kunnen! Wat hebben Executieve functies en ADHD met elkaar te maken.
Het brein van kinderen met ADHD of ADD werkt anders. In meer medische termen: de prefrontale cortex is kleiner en er is minder activiteit. In dit hersengedeelte worden de executieve functies geregeld. De executieve functies helpen bij het richten van de aandacht, het beheersen van emoties, het vaststellen van prioriteiten, het plannen van activiteiten, organiseren en het verbeteren van het geheugen. Hierdoor ontstaan dus de problemen waar veel kinderen met ADHD mee worstelen.
In dit deel van de hersenen is een sterkere doorbloeding op bij moeilijkere taken. Bij iemand met ADHD is die doorbloeding minder. Dit verklaart waarom iemand met ADHD meer gestimuleerd moet worden (extra prikkels nodig heeft) om taken uit te voeren. Daarom werken deadlines goed of even bewegen.
ADHD is meer dan alleen gebrek aan concentratie of te veel hyperactiviteit. ADHD beïnvloedt ook de manier waarop informatie wordt verwerkt, waardoor het voor een kind soms lastig is te voldoen aan de verwachten die worden gesteld. Zoals stil zitten en luisteren in de klas.
Wat doen executieve functies?
De executieve functies zijn aansturend en controlerend voor het hele doen en laten. Ze beïnvloeden het gedrag van een kind, hoe een kind leert. Die aansturing gebeurt grotendeels onbewust. Je gebruikt executieve functies vooral in nieuwe situaties en minder in situaties die je vaak meemaakt.
De belangrijkste executieve functies zijn cognitieve flexibiliteit, zelfbeheersing, planning, werkgeheugen en zelfbewustzijn.
Cognitieve flexibiliteit
Dit is een verzamelterm voor meerdere activiteiten. Het gaat om zowel de vaardigheid om anders te denken, en om het veranderen van perspectief, als ook om het aanpassen aan een omgeving die continu verandert.
Cognitieve flexibiliteit is belangrijk voor het functioneren in het dagelijks leven. Het zorgt ervoor dat kinderen zich kunnen aanpassen als de routines ineens even anders is. Bijvoorbeeld wanneer een kind met de auto naar school gebracht wordt in plaats van op de fiets omdat het regent.
Zelfbeheersing
Zelfbeheersing geeft ons de mogelijkheid om eerst na te denken en vervolgens te doen wat nodig of passend is, in plaats van impulsief te handelen. Het zorgt ervoor dat kinderen aandachtig en gedisciplineerd met een opdracht bezig kunnen zijn. Ook als de verleiding er is om iets anders te doen. Je niet laten afleiden door emoties en externe prikkels.
Planning
Het vermogen taakgericht te werken en om verleidingen te weerstaan. De basis van het maken van een planning en de uitvoering ervan. Plannen houdt ook in dat we anticiperen op toekomstige ontwikkelingen, doelen stellen en door logisch te redeneren een strategie uitstippelen.
Werkgeheugen
We gebruiken ons werkgeheugen onder andere om aanwijzingen op te volgen en dingen in de juiste volgorde te doen. We gebruiken ons werkgeheugen om dingen te onthouden en aan elkaar te relateren. Het stelt ons in staat te kunnen praten en tegelijkertijd te onthouden wat we willen zeggen.
Zelfbewustzijn
Zelfbewustzijn gaat om het vermogen om je eigen prestaties te monitoren, zodat indien nodig gedragingen aangepast kunnen worden. Het vormt de basis voor het reguleren van emoties en gedrag. Het zelfbewustzijn houdt ons een spiegel voor, zodat we realistische verwachtingen van onszelf hebben. Het maakt dat we kunnen leren van onze ervaringen.
Verstoorde ontwikkeling van executieve functies bij ADHD
Elk kind heeft wel eens last van licht verstoorde executieve functies. Kinderen met ADHD ondervinden hier in het dagelijks leven echter veel meer hinder van dan hun leeftijdsgenoten zonder AD(H)D. Bij activiteiten waar kinderen interesse in hebben, werken hun executieve functies goed wel goed.
Dit verschijnsel ‘ik kan het soms wel, maar meestal niet’ wekt de indruk dat ADHD een gebrek aan doorzettingsvermogen zou zijn. Wat dus absoluut niet het geval is.
Lees meer over de geheimen van een ADHD brein
Blogs, Nova, Voeding
Voor een goede gezondheid en optimaal functioneren van hun hersenen, hebben kinderen de juiste hoeveelheid voedingsstoffen nodig. Een tekort aan bepaalde voedingsstoffen kan het cognitieve vermogen belemmeren of het concentratie vermogen aantasten. Wat is het effect van de juiste voeding op de ontwikkeling van kinderen?
Koolhydraten voor energie
Onze hersenen hebben een contante toevoer van energie in de vorm van glucose nodig. Een derde van een maaltijd zou uit complexe koolhydraten moeten bestaan. Complexe koolhydraten zijn koolhydraten waarbij de vezels niet verwijderd zijn. Voedingsmiddelen die complexe koolhydraten bevatten zijn onder andere groenten, volle granen, fruit, noten, peulvruchten en zaden.
Deze koolhydraten zijn belangrijk voor de hersenen omdat ze de bloedsuikersteiger op peil houden. Ze leveren op je hersenen duurzame energie. Voedsel wat simpele koolhydraten bevat, ook wel bekent als suikers zorgen voor een snelle stijging en daling van de bloedsuikerspiegel. Hierdoor neemt de concentratie van een kind af en wordt hij sneller moe.
Eiwitten voor optimale werking van de hersenen
Eiwitten bestaan uit aminozuren. Aminozuren zijn bouwstenen voor het eiwit in lichaamscellen. Sommige aminozuren kan het lichaam zelf maken. Andere moeten uit het eten komen. Deze aminozuren heten essentiële aminozuren. Aminozuren zijn belangrijk voor de aanmaak van neurotransmitters en dus onmisbaar voor onze hersenen. Het aminozuur tyrosine verbetert de stemming en vergroot de alertheid. Dit zit onder andere in vis, zuivelproducten eieren en kalkoen.
Meer over slimme voeding en je concentratie vermogen
Vetten als belangrijke basis
Vetten zijn ontzettend belangrijk voor het functioneren en opbouwen van de hersenen. De hersenen bestaan voor maar liefst 60% uit vetten en die moeten we uit ons eten halen. Het type vet wat een kind eet heeft dus invloed op de samenstelling van de vetten in zijn hersenen. Daarom is het belangrijk om de juiste vetten te eten. De vetten zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van de hersenen en zorgen ervoor dat we kunnen denken, informatie kunnen opslaan en terug vinden.
De beste groep vetten voor hersenen en oogfunctie zijn de meervoudig onverzadigde vetzuren, waaronder omega 3 vetten, Epa en DHA. Vaak hebben kinderen een tekort aan omega 3.
Omega drie zorgt er niet alleen voor dat kinderen zich beter kunnen concentreren, het heeft ook een belangrijke rol bij het regulieren van onze stemmingen.
Ook het vetzuurpijl in kinderen heeft invloed op hun intellectuele vermogen en hun gedrag.
Het effect van de juiste voeding is dat een kind geen tekorten heeft van bijvoorbeeld vetzuren. Als een kind niet de juiste voedingstoffen binnen krijgt, kan dit leiden tot een te kort aan vetzuren. De volgende symptomen kunnen zich dan voordoen:
- droge huid en droog haar, roos
- ruwe soms harde huid op armen en benen
- zachte broze nagels
- overmatige dorst
- vaak moeten plassen
- gedragsproblemen
- hyperactiviteit
Echte brainfood als het gaat om Omega 3 zijn lijnzaadolie en walnoten. Andere belangrijke vetten vindt je met name in vette vis zoals makreel, zalm, haring, sardines en forel.
Brainfood voor je hersenen, wat moet je eten?
Leerproblemen
Onze hersenen regelen werkelijk alles in ons lichaam. Wanneer de samenwerking tussen de beide hersenhelften goed is, kunnen we gebruik maken van de kwaliteiten van beide helften, beide vullen elkaar daarbij aan. Wanneer de samenwerking echter onvoldoende is, is het evenwicht in de functies van beide hersenhelften verstoord. Emotionele problemen, gedragsproblemen of leerproblemen kunnen daar het gevolg van zijn. Om te kunnen leren en automatiseren moeten de hersenhelften goed kunnen samenwerken
Leren en automatiseren, de samenwerking tussen links en rechts
Lateraliteit is het besef dat je een rechter- en linkerkant hebt. Vanaf een jaar of vier gaat een kind lateraliseren. Er ontwikkelt zich een samenwerking tussen beide handen met een zekere “taakverdeling”. De ene hand voert de handeling uit, de actiekant, de andere hand assisteert, de steunkant. De voorkeurhand gaat meer en meer de handeling uitvoeren. Waarna een kind uit eindelijk een voorkeurshand kiest waarmee ze gaan schrijven. Wanneer een kind nog niet in deze fase beland is en tóch al moet schrijven kunnen er zich problemen voordoen. Welke leiden tot leerproblemen.
Bij de lateralisatie wordt er een denkbeeldige verticale middellijn getrokken. Het uiteindelijke doel is dat links en rechts automatisch gekozen worden en onafhankelijk van elkaar kunnen werken. De linker- en rechterhelft van het lichaam krijgen hun eigen taken en werken steeds beter samen.
Dit kruizen helpt verbindingen aan te leggen in de hersenen. Het is een belangrijke vereiste vaardigheid die nodig is voor de juiste ontwikkeling van verschillende motorische en cognitieve vaardigheden. Het is om deze reden ook belangrijk dat kinderen eerst kruipen alvorens te gaan lopen. Het ontwikkelen van een voorkeurshand is een teken dat de hersenen rijpen en de mogelijkheid om de middellijn te oversteken ontwikkelt.
Lees meer over automatiseren een leerproblemen
Wat kunnen problemen zijn bij een mindere lateralisatie?
Als het besef en de samenwerking tussen links en rechts niet goed verloopt, kunnen problemen met lezen, schrijven ontstaan. Ook zie je vaak dat kinderen cijfers omkeren en een trager werktempo hebben. Dit vanwege een niet optimale samenwerking tussen beide hersenhelften. Mogelijke kenmerken van kinderen waarbij het lateralisatie proces niet goed is doorlopen zijn:
- moeite om rechtop te zitten aan een tafel;
- een slecht evenwicht;
- moeite met spelling;
- een slechte oog-hand coördinatie;
- wagenziek;
- moeilijker automatiseren;
- moeilijk stilzitten;
- concentratie problemen;
- niet gemakkelijk leren fietsen en zwemmen;
- moeite met het lezen van de klok;
- weinig tot geen tijdsbesef;
- moeite met beslissingen nemen.
Oefeningen om het lateralisatie proces te bevorderen
Om een kind te laten lateraliseren zijn er oefeningen die gedaan kunnen worden. Een kind moet dan veel kruislingse bewegingen maken waarbij de middellijn van het lijf gekruist wordt. Allebei de hersenhelften moeten dan samenwerken.
Beweging bevorderd de samenwerking tussen beide hersenhelften en helpt met leggen van verbindingen. Kies één of twee van onderstaande oefeningen en doe deze elke dag een paar minuten met je kind. Je zult merken dat in verloop van tijd het automatiseren gemakkelijker gaat.
- Sta recht op en tik met je linkerhand je rechterknie aan en vervolgens met je rechterhand je linkerknie;
- Ga in kleermakerszit zitten met je handen op je knieën. Wijs vervolgens met je linkerhand naar je neus en met je rechterhand naar je oor. Leg je handen weer terug op je knieën en wissel het om, je linkerhand gaat naar je oor en je rechterhand naar je neus;
- Met een kleine bal, linkerbeen optillen en met de rechterhand de bal onder het been door naar de muur gooien en andersom;
- Superman op de grond. Ga in kruiphouding staan, met één arm naar voren opgetild en het tegenovergestelde been naar achteren opgetild. Houd dit 10 seconde vast en wissel dan om.
Lees meer over primaire reflexen en lateralisatie
App van de week
De taalontwikkeling verloopt bij elk kind volgens min of meer vaste stappen. Soms gaat de taalontwikkelingen van kinderen niet helemaal vanzelf. Ze moeten wat meer oefenen dan andere kinderen. De app Lexico Cognitie kan kinderen hierin ondersteunen.
Lexico-Cognitie is een app die helpt het taalbegrip, woordenschatuitbreiding. De app stimuleert het geheugen en de auditieve vaardigheden op een aangename, speelse manier. Hij is ontwikkelt en getest door gekwalificeerde logopedisten. Je kunt de app dus verantwoord gebruiken.
Een eenvoudige, logische gebruikersinterface en aantrekkelijke foto’s motiveren zelfs jonge kinderen om zelfstandig te werken. Alle vragen worden hardop voorgelezen. Zo kunnen kinderen die nog niet in staat zijn te lezen ook zelfstandig de app gebruiken. Voor het oefenen van lezen kan het geluid uitgeschakeld worden.
Niveau’s in de App Lexico Cognitie
De app Lexico Cognitie is op één niveau beschikbaar als een gratis download in de App Store. De volledige versie met alle niveaus is beschikbaar door middel van een in-app aankoop. De pro-versie bevat alle niveaus. Lexico is ontworpen en ontwikkeld met ervaren professionals uit de logopedie en het hoger onderwijs. Helaas kun je de app alleen gebruiken op een Ipad.
Hoe werkt de app
Bij de oefeningen moeten de juiste antwoorden op vragen worden gevonden door de instructie te slepen naar de overeenkomstige afbeelding. De volgende oefeningen vind je in de app:
- Woordenschatuitbreiding en woordbegripsoefeningen
- Oefeningen op causale verbanden
- Cognitieve training
- 6 niveaus: associaties, relaties, activiteiten, eigenschappen, posities en tegenstellingen
- 360 taken in 30 verschillende spelvormen
ADD, ADHD
De juiste voeding speelt een belangrijke rol in hoe goed “ADHD-hersenen” werken. Slechte voeding kan ertoe leiden dat een kind met ADHD sneller wordt afgeleid, impulsiever en rusteloos is. Het juiste voedsel daarentegen kan die symptomen verminderen.
Eiwitten voor ADHD-controle
Voedingsmiddelen rijk aan eiwit worden gebruikt door het lichaam om neurotransmitters te maken, de chemische stoffen die vrijkomen door hersencellen met elkaar te laten communiceren. Eiwitten zitten veel in mager rundvlees, varkensvlees, gevogelte, vis, eieren, bonen, noten, soja en zuivelproducten. Eiwit kan schommelingen in de bloedsuikerspiegel voorkomen, welke de hyperactiviteit verhogen.
Voor een goede start van de dag zijn eiwitten dan ook heel belangrijk. Maar ook gedurende de dag is het goed om voldoende magere eiwitten binnen te krijgen.
Evenwichtige maaltijden voor ADHD
Een evenwichtige maaltijd is goed voor iedereen. We eten vaak te veel koolhydraten terwijl we meer groente zouden moeten eten. Een evenwichtige lunch of avondmaaltijd bestaat voor de helft uit groente. Voor een vierde uit eiwit en de resterende vierde uit koolhydraat, bij voorkeur een vezelrijke – volkoren pasta , volkorenbrood of bruine rijst.
Deze combinatie van voedingsmiddelen minimaliseert schommelingen in gedrag veroorzaakt door honger of door een tekort aan een bepaalde voedingsstof. Vezels voorkomen dat de bloedsuikerspiegel stijgt en daalt, wat de aandacht bij mensen met ADD kan verhogen.
Vitamine
Het nemen van extra vitamine kan een kind helpen bij zijn cognitieve ontwikkelingen. Zelf ben ik daar niet zo’n voorstander van en probeer juist verste producten te kiezen die rijk zijn aan goede vitamine. Als je kind een moeilijke eter is kun je er een lekkere smoothie van maken, zo krijgt hij gemakkelijk veel goede voedingstoffen binnen..
B Vitaminen voor ADHD
Studies 1 suggereren dat lage B-vitamines de IQ-scores verbeterde en agressie en antisociaal gedrag verminderde. Vitamine B-6 lijkt het dopaminegehalte in de hersenen te verhogen, wat de alertheid verbetert
Zink, ijzer en magnesium voor ADHD
Lage zink niveaus houden verband met onoplettendheid. Evenals het ijzer gehalte verband houdt met cognitieve tekorten en ernstige ADHD.
Een goede magnesiumspiegel heeft een kalmerend effect op de hersenen
Omega-3’s voor ADHD
Omega 6 vormt samen met omega 3 een groep essentiële vetzuren. Ze heten ‘essentieel’ omdat ons lichaam deze vetzuren niet zelf kan aanmaken en we ze via onze voeding moeten binnenkrijgen.
Vis en schaal- en schelpdieren zijn de belangrijkste bronnen van omega 3-vetzuren. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met ADHD beduidend minder van deze vetzuren in hun lichaam hebben, vooral van de omega 3-vetzuren.3
Meer weten over voeding voor je hersenen
