Kinderen kunnen thuis en op school problemen hebben met luisteren. Een kind luistert wel, maar de boodschap komt niet aan. Dit wordt ook wel aangeduid met auditieve verwerkingsproblemen. Vaak schrijven we ze toe aan motivatie problemen (onwil om te luisteren) en aandachtsproblemen (onoplettendheid), maar wanneer je als luisteraar een boodschap niet goed begrijpt, kan dit vele oorzaken hebben.
Je kunt een kind ‘Oost-Indisch doof’ noemen. Het lijkt erop alsof hij doet alsof hij niks hoort. Een kind kijkt je aan maar reageert niet. Hij draait net zijn hoofd weg als je begint met praten of hij laat in handelen/gezichtsuitdrukking zien je gehoord te hebben, maar reageert niet adequaat. Dit is eerder een motivatie probleem dan een echt luisterprobleem.
Ook kan het gebeuren dat het geluid ‘het ene oor in, en het andere oor weer uitgaat’.
Descartes
Zoals Descartes vroeger al zei; Zingtuigen geven zin aan het leven. Je kijkt naar de wereld, maar ziet die pas echt als je er over nadenkt. Je hoort de geluiden om je heen, maar luistert pas echt als je je bewust wordt van de geluiden en er over nadenkt. Je ervaart de wereld, maar voelt pas echt wat je voelt als je erover nadenkt.*
Wanneer informatie het ene oor in gaat en het andere oor weer uit, ontbreek vaak de aandacht om de boodschap bewust te (willen) begrijpen. Structurele aandachtsproblemen (zoals bijvoorbeeld ADHD) kunnen ook leiden tot problemen in de communicatie. Dit doordat mondelingen informatie niet goed aankomt bij de luisteraar.
Wanneer is sprake van auditieve verwerkingsproblemen?
Als een kind beschikt over een normale gehoordrempel. Je wel hoort maar minder goed verstaat, kan er sprake zijn van een luisterprobleem. Horen is de eerste stap in het proces van spraak waarneming. Denk nog even terug aan Descartes. Wanneer de oren kunnen ‘horen’, hoeft de spraak nog niet te worden verstaan. Nadat de oren het geluid hebben opgevangen moeten de hersenen dit verwerken tot een betekenisvolle boodschap. Wanneer je de klanken wel hoort, het klinkt bekent, maar …. die boodschap. Dit deel van het proces wordt auditieve verwerking genoemd. Als dit proces haperend verloopt kunnen we spreken van auditieve verwerkingsproblemen (AVP).
Je kunt auditieve functies uitleggen als “wat we doen met wat we horen” .Oftewel het verwerken van geluiden, klanken en spraak.
Wat zijn auditieve verwerkingsproblemen?
Achtergrond geluid
Kinderen met auditieve verwerkings-problemen hebben aanzienlijk meer moeite met het ont sleutelen van de boodschap in ruimtes met veel achtergrond geluiden. Denk aan schuivende voeten, laatjes die open en dicht gaan, het ruizen van de computers en ga zo maar door. Ze verstaan anderen in een één-op-één-situatie zonder storende achtergrondgeluiden aanzienlijk beter. Kinderen laten vaak gedrag zien wat lijkt op dat van kinderen met gehoorverlies. Wanneer er achtergrondgeluid is reageren ze minder op wat er wordt gezegd.
Dit probleem kan variëren van lichte problemen met het verstaan van de ander in een (enigszins) lawaaiige omgeving, tot aanzienlijke problemen met het verstaan van spraak in dagelijkse situaties.
Overgevoeligheid voor geluid
Overgevoeligheid voor geluid komt vaak voor in combinatie met autisme en een verminderd gehoor, maar kan bijvoorbeeld ook voorkomen bij AD(H)D en dyslexie, of zich los daarvan voordoen.
Luistertesten kunnen aantonen dat geluid bij deze kinderen onbeschermd binnenkomt. Dit leidt tot heftige reacties op wat hardere geluiden. Vaak ontstaat hierdoor angst voor geluid. Kinderen met deze problemen zijn voortdurend op hun hoede en vermijden situaties waarin kans is op harde geluiden. Ze lopen liever een blokje om als ze de fanfare aan horen komen. Ook de radio is tolerant tot op zeker hoogte en wanneer iemand hard en boos praat, krimpen ze bijna in. Deze gehoordrempel gaat vaak samen met vermoeidheid. Kan het ene geluid in de ochtend nog wel worden getolereerd, soms kan het later op de dag echt niet meer. Het gevaar is dat kinderen zich hierdoor nog meer af gaan zonderen. Op school kunnen kinderen een hoger geluidsniveau lang niet altijd te vermijden. Dit maakt dat deze situaties heel belastend en vermoeiend kunnen zijn.
Het gebruik van gehoor kappen kan tijdelijk verlichting brengen, maar brengt ook een groot gevaar met zich mee. Het brein dat toch al moeite heeft met het verwerken van auditieve informatie gaat bij het gebrek eraan overcompenseren. Kinderen blijven hierdoor juist meer geluiden oppikken door hun oorkappen. Echter bij het afdoen ervan heeft het brein aanzienlijke tijd nodig om weer aan te passen op het ‘normale’ geluidsaanbod, waardoor ze nog meer informatie missen.
Vertraagde informatie verwerking
Het kan voorkomen dat kinderen moeite hebben om te begrijpen wat bedoeld wordt, ondanks een normaal IQ; ‘het kwartje valt niet’, of met vertraging.
Lang niet altijd is er een gangbare verklaring voor bovengenoemde problemen met het opnemen en verwerken van informatie.
Onderzoekers hebben ontdekt dat het rechter oor dominant moet zijn, omdat de transmissie van geluid naar het taalcentrum in de linker hersenhelft veel korter is dan via het linker oor. Dit is de kortste weg van informatieverwerking.
Mensen met een links-dominant oor communiceren met een vertraging, omdat het geluid een langere weg aflegt via de rechter hersenhelft. Door deze omweg gaat (een deel van de) informatie verloren. Linker-oor-dominatie kan allerlei coördinatieproblemen met zich meebrengen bij lezen (dyslexie), schrijven en spreken (stotteren).
Lokaliseren van geluid
Een auditief verwerkingsprobleem dat zich veelal voordoet bij kinderen met ADD/ADHD, maar ook bij kinderen met enkel AVP, betreft het lokaliseren van geluid. Ze zijn veelal niet in staat de richting van het geluid te bepalen.
Wanneer er een bepaalde hoeveelheid geluid op hen afkomt, kunnen zij deze geluiden niet analyseren. Zij luisteren met een vervorming, waardoor zij veel harder hun best moet doen om anderen te verstaan en te begrijpen in vergelijking met andere mensen. Hierdoor kan het kind snel vermoeid raken en slechts korte perioden achtereen luisteren. Hoe goed het kind ook zijn best doet, het lukt hem niet om goed te luisteren, met als gevolg dat de motivatie om te luisteren daalt.
Vaak wil een kind echter wel zijn best doen om zijn aandacht bij de les houden, maar hij kan dit niet. Er is dus sprake van onvermogen. Een dag op school is voor deze kinderen heel vermoeiend.
Wat te doen bij auditieve verwerkingsproblemen?
Bij twijfel is een stap naar een gespecialiseerde logopedist is een goede optie. Een logopedist kan een waardevolle bijdrage leveren aan het ontdekken, vaststellen en behandelen van problemen in de luistervaardigheid. Daarnaast is het van belang dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen aandachtsproblemen, gehoorverlies en auditieve verwerkingsproblemen. Een uitgebreid onderzoek bij een audiologisch centrum, waaraan een logopediste ook een bijdrage levert, kan een luisterprobleem in kaart brengen. Dit onderzoek wordt vaak pas na de leeftijd van zes jaar afgenomen en
