Waarom is het voor sommige kinderen lastig om dingen te plannen, huiswerk te maken. Om geduld te hebben, hun emoties te beheersen, prioriteiten te stellen, taken te starten en af te maken. Voor kinderen met ADHD is vaak geen kwestie van niet willen, maar van niet kunnen! Wat hebben Executieve functies en ADHD met elkaar te maken.
Het brein van kinderen met ADHD of ADD werkt anders. In meer medische termen: de prefrontale cortex is kleiner en er is minder activiteit. In dit hersengedeelte worden de executieve functies geregeld. De executieve functies helpen bij het richten van de aandacht, het beheersen van emoties, het vaststellen van prioriteiten, het plannen van activiteiten, organiseren en het verbeteren van het geheugen. Hierdoor ontstaan dus de problemen waar veel kinderen met ADHD mee worstelen.
In dit deel van de hersenen is een sterkere doorbloeding op bij moeilijkere taken. Bij iemand met ADHD is die doorbloeding minder. Dit verklaart waarom iemand met ADHD meer gestimuleerd moet worden (extra prikkels nodig heeft) om taken uit te voeren. Daarom werken deadlines goed of even bewegen.
ADHD is meer dan alleen gebrek aan concentratie of te veel hyperactiviteit. ADHD beïnvloedt ook de manier waarop informatie wordt verwerkt, waardoor het voor een kind soms lastig is te voldoen aan de verwachten die worden gesteld. Zoals stil zitten en luisteren in de klas.
Wat doen executieve functies?
De executieve functies zijn aansturend en controlerend voor het hele doen en laten. Ze beïnvloeden het gedrag van een kind, hoe een kind leert. Die aansturing gebeurt grotendeels onbewust. Je gebruikt executieve functies vooral in nieuwe situaties en minder in situaties die je vaak meemaakt.
De belangrijkste executieve functies zijn cognitieve flexibiliteit, zelfbeheersing, planning, werkgeheugen en zelfbewustzijn.
Cognitieve flexibiliteit
Dit is een verzamelterm voor meerdere activiteiten. Het gaat om zowel de vaardigheid om anders te denken, en om het veranderen van perspectief, als ook om het aanpassen aan een omgeving die continu verandert.
Cognitieve flexibiliteit is belangrijk voor het functioneren in het dagelijks leven. Het zorgt ervoor dat kinderen zich kunnen aanpassen als de routines ineens even anders is. Bijvoorbeeld wanneer een kind met de auto naar school gebracht wordt in plaats van op de fiets omdat het regent.
Zelfbeheersing
Zelfbeheersing geeft ons de mogelijkheid om eerst na te denken en vervolgens te doen wat nodig of passend is, in plaats van impulsief te handelen. Het zorgt ervoor dat kinderen aandachtig en gedisciplineerd met een opdracht bezig kunnen zijn. Ook als de verleiding er is om iets anders te doen. Je niet laten afleiden door emoties en externe prikkels.
Planning
Het vermogen taakgericht te werken en om verleidingen te weerstaan. De basis van het maken van een planning en de uitvoering ervan. Plannen houdt ook in dat we anticiperen op toekomstige ontwikkelingen, doelen stellen en door logisch te redeneren een strategie uitstippelen.
Werkgeheugen
We gebruiken ons werkgeheugen onder andere om aanwijzingen op te volgen en dingen in de juiste volgorde te doen. We gebruiken ons werkgeheugen om dingen te onthouden en aan elkaar te relateren. Het stelt ons in staat te kunnen praten en tegelijkertijd te onthouden wat we willen zeggen.
Zelfbewustzijn
Zelfbewustzijn gaat om het vermogen om je eigen prestaties te monitoren, zodat indien nodig gedragingen aangepast kunnen worden. Het vormt de basis voor het reguleren van emoties en gedrag. Het zelfbewustzijn houdt ons een spiegel voor, zodat we realistische verwachtingen van onszelf hebben. Het maakt dat we kunnen leren van onze ervaringen.
Verstoorde ontwikkeling van executieve functies bij ADHD
Elk kind heeft wel eens last van licht verstoorde executieve functies. Kinderen met ADHD ondervinden hier in het dagelijks leven echter veel meer hinder van dan hun leeftijdsgenoten zonder AD(H)D. Bij activiteiten waar kinderen interesse in hebben, werken hun executieve functies goed wel goed.
Dit verschijnsel ‘ik kan het soms wel, maar meestal niet’ wekt de indruk dat ADHD een gebrek aan doorzettingsvermogen zou zijn. Wat dus absoluut niet het geval is.
