De hele dag door staat een kind bloot aan een grote hoeveelheid prikkels. Via de zintuigen, ogen, neus, mond, oren en huid, komt informatie binnen. Niet alle kinderen kunnen even goed omgaan met al deze prikkels. Wat kan leiden tot verschillende problemen in gedrag en stress of vermoeidheid kan veroorzaken. Wanneer een kind overprikkeld is, zijn er verschillende manieren waarop hulp bij prikkelverwerking kan worden geboden
Hoe werkt prikkelverwerking
Een prikkel is een stukje informatie dat binnenkomt via een van onze zintuigen. Het zenuwstelsel waar deze prikkels binnenkomen, maken de hele dag door beslissingen over of iets belangrijk genoeg is om aandacht aan te besteden. Moeten we reageren of kunnen we dit negeren. Het centrale zenuwstelsel moet continu input bewust of onbewust verwerken.
Bij problemen in de prikkelverwerking werkt deze afweging niet optimaal, er komen soms te veel prikkels binnen of ze worden heel intens beleeft.
Kinderen met autisme, ADHD of HSP (hooggevoeligheid) hebben vaak problemen met prikkelverwerking. Prikkelverwerking wordt ook vaak aangeduid als sensorische informatieverwerking
Problemen met prikkelverwerking is in twee soorten in te delen. Je hebt kinderen die overgevoelig zijn voor prikkels en kinderen die ondergevoelig zijn. Daarnaast kan onderscheid gemaakt worden tussen kinderen die prikkel zoekend zijn. Deze kinderen bewegen en friemelen veel. Of er zijn kinderen die juist prikkels vermijden en zich terugtrekken of wat loom worden.
Wat helpt bij problemen bij prikkelverwerking
Afhankelijk van de problemen welke een kind ondervindt met de verwerking van prikkels zijn er verschillende manieren en hulpmiddelen die kunnen helpen. Voor kinderen die snel afgeleid zijn en prikkels moeilijk kunnen filteren, helpt allereerst een prikkelarme omgeving. Voor kinderen die juist prikkels nodig hebben voor extra stimulatie is het goed om beweging te stimuleren.
Voldoende rust
Om de hoeveelheid prikkels die op een dag op een kind af komen te verwerken heeft een kind voldoende rust nodig. Dit kan door te zorgen voor verschillende prikkelarme momenten op de dag en een goede nachtrust. Als je uitgerust wakker wordt, voel je je prettiger en kan je meer hebben. De kans om overprikkeld te raken is daardoor kleiner. Een verzwaringsdeken is een goed hulpmiddel om goed tot rust te kunnen komen. De verzwaring heeft een rustgevend effect op kinderen. Door de druk komen kinderen sneller tot een (betere) rust, en vallen sneller in slaap. Ook slapen ze beter door en worden minder snel wakker.
Hulp bij prikkelverwerking ingeval van onderprikkeling
Om zich goed te kunnen concentreren zijn er kinderen die juist prikkels nodig hebben. Dit kunnen auditieve prikkels zijn, een kind gaat vaak zelf geluid maken door bijvoorbeeld te neuriën of zingen. Maar ook met een voorwerp ergens tegenaan tikken, kan deze kinderen helpen om alert te blijven.
Als het gaat om zoeken naar zintuiglijke prikkels is de tast wel een van de meest bekende. Veel kinderen kunnen zich beter concentreren als ze hun tastzintuig aanspreken. Zij hebben veel baat bij een fidget toy. Het friemelen houdt het brein en lichaam alert.
Je ziet ook kinderen die hun kleding kapot kauwen of zich uitleven op potloden en pennen. Een kind kan zich beter concentreren als hij iets in zijn mond heeft om op te kauwen. Een bijtketting biedt hier uitkomst, omdat dit een veilige manier is om met de kauwbehoefte om te gaan.
Concentratie wordt vaak omschreven als aandacht of focus. Aandacht is een mechanisme dat de enorme hoeveelheid aan prikkels die op ons afkomt, filtert. Concentratieproblemen kunnen het gevolg zijn van de manier waarop iemand prikkels verwerkt. Kinderen met concentratie problemen in de klas krijgen vaak een hulpmiddel zoals een tangle, een wiebelkussen of een geluiddempende hoofdtelefoon. Zo’n hulpmiddel moet helpen om beter om te gaan met prikkels. Wat zijn goede hulpmiddelen voor een betere concentratie?
Drempelwaarde prikkels
Als kinderen moeite hebben met concentreren, kan dat nadelig zijn voor hun schoolprestaties. Ze krijgen de stof onvoldoende mee, of kunnen tijdens een toets de aandacht niet of niet lang genoeg erbij houden. Soms zijn dit kinderen met een label als ADHD of hoog gevoelige kinderen. Concentratieproblemen hebben te maken met de manier waarop kinderen prikkels uit hun omgeving verwerken. Een kind neemt prikkels als geluiden of bewegingen pas waar als die prikkel een bepaalde drempelwaarde heeft bereikt. Die drempelwaarde is voor ieder kind anders.
Wanneer je een hulp middel wilt inzetten om de concentratie van een kind te verbeteren zijn een aantal dingen van belang:
Heeft een kind een hoge of een lage prikkeldrempel Bij een hoge prikkeldrempel zal een kind mogelijk extra sensorische prikkels nodig hebben om een prikkel op te merken. Bij een lage prikkeldrempel worden sensorische prikkels al snel opgemerkt en is het mogelijk nodig om het aantal prikkels te verminderen. Het bereiken van een optimale prikkeldrempel is nodig om de aandacht goed vast te kunnen houden en taken te kunnen volbrengen. Sommige kinderen doen zelf iets om hun prikkeldrempel te beschermen of bereiken. Als een kind hier zelf toe instaat is en het is niet storend voor zijn omgeving is dat prima. Maar niet alle kinderen zijn in staat om zelf iets te doen, deze kinderen hebben baat bij een juist hulpmiddel. Hierdoor kan ervoor gezorgd worden dat ze voldoende sensorische prikkels ervaren om goed te kunnen functioneren.
Op welke soorten prikkels reageert een kind Waarnemen doen we met onze zintuigen, zoals voelen, proeven, ruiken, zien en horen. Deze zintuigen geven prikkels door, een kind kan gevoelig zijn voor een van deze verschillende soorten prikkels.
Wanneer treed een disbalans op in prikkelverwerking Een kind reageert niet in elke situatie hetzelfde op verschillende sensorische prikkels. Spanning voor of in een bepaalde situatie geven extra prikkels. Dit heeft invloed op wanneer de prikkeldrempel wordt bereikt. Een kind kan bijvoorbeeld bij een rekenles meer spanning hebben dan voor taal. Maar ook de soort taak is van invloed. Gaat het om een reguliere les of is er een toets moment. Ook persoonlijke omstandigheden wegen mee, soms is een kind moe of heeft iets meegemaakt waardoor er spanningen zijn.
Kinderen met een hoge prikkeldrempel merken prikkels niet snel op en missen zo informatie. Vaak zijn dit de dromerige, afwezige kinderen. Een deel van hen gaat op een actieve manier om met die hoge prikkeldrempel, door te wiebelen of friemelen. Op deze manier stimuleren ze zichzelf om bij de les te blijven. Dat betekent natuurlijk wel dat ze onrustig zijn in de klas. Het tegenovergestelde zie je bij kinderen met een lage prikkeldrempel. Zij nemen heel veel prikkels waar, raken overprikkeld en worden druk en onrustig. Een deel van die groep gaat ook weer actief om met het probleem. Ze trekken zich terug of schermen hun oren af. Denk aan het kind dat met opgetrokken schouders of een hoodie over zijn hoofd zit. Het lijkt desinteresse, maar het kan goed zijn dat het kind zich zo beschermt tegen te veel prikkels die hij ervaart.
Het aanbod aan hulpmiddelen voor een betere concentratie
Als je weet voor welke soort prikkels een kind gevoelig is en in welke situatie kun je kiezen voor een passend hulpmiddelen.
Gehoorbeschermers & oordoppen
Als een kind gevoelig is voor geluid kan het dragen van gehoorbescherming de concentratie van een kind verbeteren. Er zijn veel verschillende soorten gehoorbeschermers te koop.
Met een geluiddichte koptelefoon worden externe geluiden gefilterd, waardoor kinderen in alle rust kunnen werken. Ze worden niet meer afgeleid door geklets of gefluister. Wil een kind niet met een koptelefoon op zitten, dan zijn er ook geluidsdichte oordopjes te koop.
Het langdurig verminderen van prikkels kan ervoor zorgen dat een kind juist extra gevoelig ervoor wordt. Kies daarom selectief de momenten waarop een kind gebruik maakt van gehoorbescherming. Een kind dat vaak een geluiddempende hoofdtelefoon opheeft kan naar verloop van tijd extra gevoelig voor geluiden worden.
Een concentratiescherm
Een concentratie of tafelscherm biedt veel rust in het geval een kind gevoelig is voor visuele prikkels. Met een tafelscherm wordt een eigen werkplek gecreëerd waar een kind minder wordt afgeleid door wat er in zijn omgeving gebeurt. Met het gebruik van een concentratiescherm neemt de concentratie toe doordat visuele- en deels auditieve prikkels worden weggenomen.
Je kunt een concentratiescherm natuurlijk ook zelf maken van hout of karton
Friemelen
Als een kind een hoge prikkeldrempel heeft, heeft hij juist meer prikkels nodig om alert te zijn en zich te concentreren. Het gebruik van een Tangle of Fidget Cube laat een kind bewegen zonder dat andere kinderen in de klas hier last van hebben. Door te bewegen, zorg je ervoor dat de hersenen meer prikkels krijgen en waardoor de concentratie verbetert
Wiebelen
Sommige kinderen met een hoge prikkeldrempel hebben behoefte aan meer prikkels en willen bewegen, dan helpt een wiebelkussen. Door op een wiebelkussen te zitten kan een kind voortdurend kleine bewegingen blijven maken. Door de spieractiviteit blijft het niveau van alertheid hoog. Je kunt een wiebel kussen niet de hele dag gebruiken. Bij langdurig zitten op het kussen, went het lichaam van een kind aan de extra prikkels en heeft het nog weinig meerwaarde. Gebruik een wiebelkussen maximaal een een half uur achter elkaar. Belangrijk is om te kijken of een kind bij het gebruik van het kussen nog steeds met zijn voeten bij de grond kan. Wellicht is een lagere stoel of een voetenbankje nodig.
Als het gaat om zoeken naar zintuiglijke prikkels is de tast wel een van de meest bekende. Veel kinderen kunnen zich beter concentreren als ze hun tastzintuig aanspreken. Zij hebben veel baat bij een fidget toy. Het friemelen houdt het brein en lichaam alert.
Als een kind gevoelig is voor geluid kan het dragen van gehoorbescherming de concentratie van een kind verbeteren. Er zijn veel verschillende soorten gehoorbeschermers te koop. 
Een concentratie of tafelscherm biedt veel rust in het geval een kind gevoelig is voor visuele prikkels. Met een tafelscherm wordt een eigen werkplek gecreëerd waar een kind minder wordt afgeleid door wat er in zijn omgeving gebeurt. Met het gebruik van een 
