Is mijn kind Oost-Indisch doof of is er iets anders aan de hand?

Tineke Verdoes

Kinderen kunnen thuis en op school problemen hebben met luisteren. Een kind luistert wel, maar de boodschap komt niet aan. Dit wordt ook wel aangeduid met auditieve verwerkingsproblemen.  Vaak schrijven we ze toe aan motivatie problemen (onwil om te luisteren) en aandachtsproblemen (onoplettendheid), maar wanneer je als luisteraar een boodschap niet goed begrijpt, kan dit vele oorzaken hebben.

Je kunt een kind ‘Oost-Indisch doof’ noemen. Het lijkt erop alsof hij doet alsof hij niks hoort.  Een kind kijkt je aan maar reageert niet. Hij draait net zijn hoofd weg als je begint met praten of hij laat in handelen/gezichtsuitdrukking zien je gehoord te hebben, maar reageert niet adequaat. Dit is eerder een motivatie probleem dan een echt luisterprobleem.
Ook kan het gebeuren dat het geluid ‘het ene oor in, en het andere oor weer uitgaat’.

Descartes

Zoals Descartes vroeger al zei; Zingtuigen geven zin aan het leven. Je kijkt naar de wereld, maar ziet die pas echt als je er over nadenkt. Je hoort de geluiden om je heen, maar luistert pas echt als je je bewust wordt van de geluiden en er over nadenkt. Je ervaart de wereld, maar voelt pas echt wat je voelt als je erover nadenkt.*

Wanneer informatie het ene oor in gaat en het andere oor weer uit, ontbreek vaak de aandacht om de boodschap bewust te (willen) begrijpen. Structurele aandachtsproblemen (zoals bijvoorbeeld ADHD) kunnen ook leiden tot problemen in de communicatie. Dit doordat mondelingen informatie niet goed aankomt bij de luisteraar.

Wanneer is sprake van auditieve verwerkingsproblemen?

Als een kind beschikt over een normale gehoordrempel. Je wel hoort maar minder goed verstaat, kan er sprake zijn van een luisterprobleem. Horen is de eerste stap in het proces van spraak waarneming. Denk nog even terug aan Descartes. Wanneer de oren kunnen ‘horen’, hoeft de spraak nog niet te worden verstaan. Nadat de oren het geluid hebben opgevangen moeten de hersenen dit verwerken tot een betekenisvolle boodschap. Wanneer je de klanken wel hoort, het klinkt bekent, maar …. die boodschap. Dit deel van het proces wordt auditieve verwerking genoemd. Als dit proces haperend verloopt kunnen we spreken van auditieve verwerkingsproblemen (AVP).

Je kunt auditieve functies uitleggen als “wat we doen met wat we horen” .Oftewel het verwerken van geluiden, klanken en spraak.

Wat zijn auditieve verwerkingsproblemen?

Achtergrond geluid

Kinderen met auditieve verwerkings-problemen hebben aanzienlijk meer moeite met het ont sleutelen van de boodschap in ruimtes met veel achtergrond geluiden. Denk aan schuivende voeten, laatjes die open en dicht gaan, het ruizen van de computers en ga zo maar door.  Ze verstaan anderen in een één-op-één-situatie zonder storende achtergrondgeluiden aanzienlijk beter. Kinderen laten vaak gedrag zien wat lijkt op dat van kinderen met gehoorverlies. Wanneer er achtergrondgeluid is reageren ze minder op wat er wordt gezegd.

Dit probleem kan variëren van lichte problemen met het verstaan van de ander in een (enigszins) lawaaiige omgeving, tot aanzienlijke problemen met het verstaan van spraak in dagelijkse situaties.

Overgevoeligheid voor geluid

Overgevoeligheid voor geluid komt vaak voor in combinatie met autisme en een verminderd gehoor, maar kan bijvoorbeeld ook voorkomen bij AD(H)D en dyslexie, of zich los daarvan voordoen.

Luistertesten kunnen aantonen dat geluid bij deze kinderen onbeschermd binnenkomt. Dit leidt tot heftige reacties op wat hardere geluiden. Vaak ontstaat hierdoor angst voor geluid. Kinderen met deze problemen zijn voortdurend op hun hoede en vermijden situaties waarin kans is op harde geluiden. Ze lopen liever een blokje om als ze de fanfare aan horen komen. Ook de radio is tolerant tot op zeker hoogte en wanneer iemand hard en boos praat, krimpen ze bijna in.  Deze gehoordrempel gaat vaak samen met vermoeidheid. Kan het ene geluid in de ochtend nog wel worden getolereerd, soms kan het later op de dag echt niet meer. Het gevaar is dat kinderen zich hierdoor nog meer af gaan zonderen. Op school kunnen kinderen een hoger geluidsniveau lang niet altijd te vermijden. Dit maakt dat deze situaties heel belastend en vermoeiend kunnen zijn.

Het gebruik van gehoor kappen kan tijdelijk verlichting brengen, maar brengt ook een groot gevaar met zich mee. Het brein dat toch al moeite heeft met het verwerken van auditieve informatie gaat bij het gebrek eraan overcompenseren. Kinderen blijven hierdoor juist meer geluiden oppikken door hun oorkappen. Echter bij het afdoen ervan heeft het brein aanzienlijke tijd nodig om weer aan te passen op het ‘normale’ geluidsaanbod, waardoor ze nog meer informatie missen.

Vertraagde informatie verwerking

Het kan voorkomen dat kinderen moeite hebben om te begrijpen wat bedoeld wordt, ondanks een normaal IQ; ‘het kwartje valt niet’, of met vertraging.
Lang niet altijd is er een gangbare verklaring voor bovengenoemde problemen met het opnemen en verwerken van informatie.

Onderzoekers hebben ontdekt dat het rechter oor dominant moet zijn, omdat de transmissie van geluid naar het taalcentrum in de linker hersenhelft veel korter is dan via het linker oor. Dit is de kortste weg van informatieverwerking.

Mensen met een links-dominant oor communiceren met een vertraging, omdat het geluid een langere weg aflegt via de rechter hersenhelft. Door deze omweg gaat (een deel van de) informatie verloren. Linker-oor-dominatie kan allerlei coördinatieproblemen met zich meebrengen bij lezen (dyslexie), schrijven en spreken (stotteren).

Lokaliseren van geluid

Een auditief verwerkingsprobleem dat zich veelal voordoet bij kinderen met ADD/ADHD, maar ook bij kinderen met enkel AVP, betreft het lokaliseren van geluid. Ze zijn veelal niet in staat de richting van het geluid te bepalen.

Wanneer er een bepaalde hoeveelheid geluid op hen afkomt, kunnen zij deze geluiden niet analyseren. Zij luisteren met een vervorming, waardoor zij veel harder hun best moet doen om anderen te verstaan en te begrijpen in vergelijking met andere mensen.  Hierdoor kan het kind snel vermoeid raken en slechts korte perioden achtereen luisteren. Hoe goed het kind ook zijn best doet, het lukt hem niet om goed te luisteren, met als gevolg dat de motivatie om te luisteren daalt.

Vaak wil een kind echter wel zijn best doen om zijn aandacht bij de les houden, maar hij kan dit niet. Er is dus sprake van onvermogen. Een dag op school is voor deze kinderen heel vermoeiend.

Wat te doen bij auditieve verwerkingsproblemen?

Bij twijfel is een stap naar een gespecialiseerde logopedist is een goede optie. Een logopedist kan een waardevolle bijdrage leveren aan het ontdekken, vaststellen en behandelen van problemen in de luistervaardigheid. Daarnaast is het van belang dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen aandachtsproblemen, gehoorverlies en auditieve verwerkingsproblemen. Een uitgebreid onderzoek bij een audiologisch centrum, waaraan een logopediste ook een bijdrage levert, kan een luisterprobleem in kaart brengen. Dit onderzoek wordt vaak pas na de leeftijd van zes jaar afgenomen en

Hoog sensitieve kinderen en kleding

Tineke Verdoes

Joost komt naast mijn bureau staan. Hij zit al een tijdje te draaien op zijn stoel. Regelmatig staat hij op en trekt aan zijn broek. “Juf, mijn mallot zit niet goed.” Hij ziet me kijken. “Ja, het is koud vandaag, dus ik heb een mallot onder mijn spijkerbroek. Hij blijft maar verkeerd gaan.” Ik loop in gedachten even de dag door. Hij is inderdaad onrustiger sinds hij naar de toilet is geweest. ’s Morgens is hij misschien nog wel geholpen met aankleden, maar na het toilet moest hij het natuurlijk zelf doen. Als je in groep 7 zit is het natuurlijk niet meer Cool als de juf mee gaat naar de toilet. We bespreken samen even hoe hij het handig kan oplossen. Het blijkt dat mijn luisterend oor, mijn begrip voor Joost vandaag voldoende zijn.

Gevangen

Vandaag loop ik buiten. Ik ben de hele ochtend opstap geweest. Nu loop ik terug van het weg brengen van mijn kinderen. In eens voel ik me zoals Joost zich vrijdag waarschijnlijk heeft gevoeld. De legging onder mijn spijkerbroek begint me behoorlijk te irriteren. Ik voel mijn voeten in mijn moonboots. Ze kunnen geen kant op. Ik kan minder fijn doorlopen, daar ik de sneeuw onvoldoende vertrouw. Zelf mijn dikke winterjas opgevuld met een hemd, een T-shirt en een trui irriteert me. Ik voel me gevangen in mijn kleding. Mijn aandacht richt zich op dit gevoel. Thuis gekomen trek ik bijna alles uit en geniet van de ruimte die ik om mijn lijf heen voel. In eens herinner ik mee, dat ik als kind maar al te graag in leggings liep. Geen strakke, schurende spijkerbroeken. Geen knellende, half hoge schoenen en zeker geen laarzen.  Gelukkig mocht ik zelf kiezen wat ik voor kleren aan wilde als het maar paste bij de weersomstandigheden. En wat ik passend vond, kon soms stroken met hoe het ‘hoorde’.

Kinderen en kleding

Vaak vragen ouders tijdens de wijze ouder cursus mij: “maar je kunt ze toch niet in een topje naar buiten laten gaan als het bijna vriest?” Mijn antwoordt luid meestal als volgt. Hoog gevoelige kinderen zijn prima in staat keuzes te maken. Soms moeten ze dingen echter eerst ervaren voordat ze een keus kunnen maken. Hoe kun je nu leren dat het handig is om wanten aan te trekken als je nooit ervaren hebt hoe het is om zonder wanten in de winter buiten te zijn? Jij als ouder, kunt dingen inschatten. Jouw wereldbeeld is groter dan dat van je kind. Als je met je sensitieve kind naar buiten gaat, zorg dan dat je wanten in jou jaszak bij je hebt. Als je kind aangeeft dat hij/zij ze nodig heeft, kun je ze geven. Zo bouw je samen aan een passend wereldbeeld voor je kind.

Probeer dingen te bekijken vanuit het perspectief van een hooggevoelig kind